«Οι Σαρακατσάνοι έχουν ενταχθεί στην κοινωνία και έχουν εξαιρετικά καλές σχέσεις με όλα τα έθνη στη Βουλγαρία», λέει στη συνέντευξή του για τη Βουλγαρική Ραδιοφωνία ο...
... Κώστα Μπαλέζντροφ, πρόεδρος της Ομοσπονδίας των Πολιτιστικών Συλλόγων των Σαρακατσάνων.
Η αποστολή αυτής της μη κυβερνητικής οργάνωσης είναι να διατηρήσει την ιστορία, τον παραδοσιακό τρόπο ζωής, τον πολιτισμό και το φολκλόρ του έθνους, το οποίο ήρθε στα βουλγαρικά εδάφη από την Ελλάδα πριν πάνω από 200 χρόνια. Οι πρώτοι Σαρακατσάνοι εγκαθίστανται στη Βουλγαρία την περίοδο 1788-1822, λόγω των διωγμών, που οργάνωσε κατά τους ο πασάς των Ιωαννίνων, Αλή Πασάς, μας λέει ο Κώστα Μπαλέζντροφ.
Σήμερα οι Σαρακατσάνοι στη Βουλγαρία είναι 15-20 χιλιάδες άτομα. Προσδιορίζουν τον εαυτό τους ως μέρος του ελληνικού έθνους και η μητρική γλώσσα τους είναι η ελληνική. Οι Σαρακατσάνοι στη χώρα μας κατοικούν μερικές περιοχές κοντά στον Αίμο – τις πόλεις Κάρλοβο, Καζανλάκ, Βράτσα, Μοντάνα. Η μεγαλύτερη κοινότητα Σαρακατσάνων όμως είναι στο Σλίβεν, νοτιοκεντρικής Βουλγαρίας, και στα περίχωρά της πόλης. Σαρακατσάνοι εγκαταστάθηκαν και στο Σάμοκοβ, γνωστό ως την «πύλη» του βουνού Ρίλα.
Σε ό, τι αφορά την ονομασία των Σαρακατσάνων υπάρχουν διάφορες θεωρίες. Σύμφωνα με την επικρατέστερη από αυτές, το όνομα Σαρακατσάνος έχει τουρκική προέλευση και είναι σύνθετη λέξη αποτελούμενη από το kara (καρά) που σημαίνει «μαύρος, μαυροντυμένος» και το kacan (κατσάν) που σημαίνει «φυγάς, ανυπότακτος». Τα παραδοσιακά υλικά από τα οποία οι Σαρακατσάνοι έφτιαξαν τα ρούχα τους ήταν το μαλλί και το βαμβάκι και το πιο χαρακτηριστικό χρώμα τους ήταν το μαύρο, απ’ όπου πιθανόν έρχεται και η ονομασία των Σαρακατσάνων.
«Οι πλειοψηφία των Σαρακατσάνων ασχολούνταν με προβατοτροφία», εξηγεί ο Κώστα Μπαλέζντροφ. «Οι Σαρακατσάνοι ήταν νομαδική φυλή, είχαν μεγάλα κοπάδια προβάτων και λιγότερων κατσικών. Όχι μόνο ασχολούνταν με κτηνοτροφία, αλλά και πουλούσαν γάλα, τυρί, κασέρι και μαλλί. Σήμερα είναι μικρός ο αριθμός των Σαρακατσάνων που ασχολούνται με κτηνοτροφία.
Το μεγαλύτερο μέρος έχουν άλλα επαγγέλματα. Όπως κάθε μοντέρνος άνθρωπος, σήμερα οι Σαρακατσάνοι είναι γιατροί, οικονομολόγοι, δικηγόροι, επιχειρηματίες. Ο νομαδικός τρόπος ζωής όμως άφησε το αποτύπωμά του στην ευαισθησία τους. Η νομαδική ζωή ήταν εξαιρετικά δύσκολη, οι πρόγονοί μας αντιμετώπιζαν πολλές δυσκολίες, υπολογίζοντας μόνο στον εαυτό τους και την πίστη στον Θεό. Όλα αυτά παραδόθηκαν στις μεταγενέστερες γενιές.
Εμείς οι Σαρακατσάνοι είμαστε εξαιρετικά εργατικοί. Ποτέ δεν παραδιδόμαστε και πάντα προχωράμε, και ίσως αυτό να είναι το αποτέλεσμα του τρόπου ζωής των προγόνων μας. Κατά πόσο προσεγγίζεται η ευαισθησία μας στην ευαισθησία των Βουλγάρων; Βεβαίως, έχουμε πολλά κοινά πράγματα, πρώτα’ απ όλα τη θρησκεία – είμαστε ορθόδοξοι χριστιανοί. Εξάλλου είμαστε κάτοικοι των Βαλκανίων και έχουμε κοινές τύχες ανά τους αιώνες – πρόκειται για τους απελευθερωτικούς αγώνες τόσο του ελληνικού, όσο του βουλγαρικού λαού. Μοιάζουμε πολύ.»
Μέχρι τώρα το φολκλόρ των Σαρακατσάνων δεν έχει ερευνηθεί λεπτομερώς. Όπως τα έθιμα και οι παραδόσεις των υπόλοιπων εθνών στη Βαλκανική Χερσόνησο, το φολκλόρ τους επηρεάζεται πολύ από τον καθημερινό τρόπο ζωής τους. «Τα δημοτικά τραγούδια μας είναι πιο αργά, χωρίς συνοδεία. Οι χοροί μας επίσης είναι πιο βραδείς», εξηγεί ο Κώστα Μπαλέζντροφ.
Το φολκλόρ των Σαρακατσάνων όμως είναι ζωντανό μέχρι και σήμερα και μεταδίδεται από γενιά σε γενιά. Στους διάφορους πολιτιστικούς συλλόγους της κοινότητας στη Βουλγαρία ιδρύθηκαν χορευτικά συγκροτήματα, στα οποία τα παιδιά μαθαίνουν τους παραδοσιακούς σαρακατσάνικους χορούς και τραγούδια. Στα ντόπια πανηγύρια και φολκλορικά φεστιβάλ παρουσιάζονται τις χαρακτηριστικές παραδόσεις και έθιμά τους. Ανάμεσα στις μεγαλύτερες γιορτές για τους Σαρακατσάνους είναι η Ημέρα του Αγίου Γεωργίου και η Ημέρα του Αγίου Δημητρίου, επίσης στενά συνδεδεμένες με τον παραδοσιακό τρόπο ζωής τους στο παρελθόν.
«Την Ημέρα του Αγίου Δημητρίου, το φθινόπωρο, οι Σαρακατσάνοι κατέβαιναν από το βουνό στους ζεστότερους τόπους όπως οι ακτές της Μαύρης Θάλασσας για να περάσουν το χειμώνα με ηπιότερες κλιματικές συνθήκες. Την Ημέρα του Αγίου Γεωργίου αρχίζει η επιστροφή τους στο βουνό», μας λέει ο Κώστα Μπαλέζντροφ. Σε όλες τις γιορτές οι Σαρακατσάνοι οπωσδήποτε πηγαίνουν στην εκκλησία. Η μεγαλύτερη και η εμβληματικότερη γιορτή για τους Σαρακατσάνους παραμένει όμως το περίφημο Σαρακατσάνικο πανηγύρι, το οποίο διεξάγεται κάθε χρόνο στην τοποθεσία Καραντίλα, κοντά στο Σλίβεν.
«Στο παραδοσιακό πανηγύρι κάθε χρόνο διοργανώνουμε συνάντηση Σαρακατσάνων απ’ όλη τη χώρα, καθώς και από την Ελλάδα», εξηγεί ο Κώστα Μπαλέζντροφ. «Το πανηγύρι είναι πολύ μεγάλη γιορτή για μας καθώς και μια ευκαιρία να δούμε συγγενείς και φίλους από άλλα μέρη της χώρας και από την Ελλάδα.» Μετάφραση: Ντενίτσα Σοκόλοβα
«Σάρισσα»
