Αφήσαμε να παρέλθει ο καιρός, για να μη ρίξουμε λάδι στην φωτιά, όταν γινόταν συζήτηση για το Άγιο Φως, με την αντίρρηση που είχε εκφράσει ο βουλευτής Μπαλαούρας...
... Παραθέτουμε το κείμενο του Κοραή, χωρίς σχόλιο.
Όλα ξεκίνησαν στις 18 Φεβρουαρίου του 1826, όταν ο Κοραής, στο σύγγραμμα με τίτλο: «ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΕΝ ΙΕΡΟΣΟΛΥΜΟΙΣ Αγίου ΦΩΤΟΣ», γράφει:
«Ξεκίνησε τον ένατο αιώνα... στα χέρια Δυτικών μοναχών... πέρασε στα χέρια των Ανατολικών την δωδεκάτην εκατονταετηρίδα... και έπραξαν βέβαια (πάλιν το λέγω) κακά υιοθετώντας το θαύμα των Δυτικών... διότι έπραξαν ό,τι θα έπραττε και κάθε άλλος κοσμικός, όστις κληρονομών πλούσιον εργαστήριον, δεν το κλείει αλλά απεναντίας φροντίζει και τις πραμάτειες ν' αυξήσει και τους αγοραστές να πολλαπλασιάσει».
[ΑΤΑΚΤΑ, Περί του εν Ιεροσολύμοις αγίου φωτός.] "η αληθής θρησκεία όχι μόνο δεν διασφαλίζεται με την απάτην αλλά και τρέχει μέγαν κίνδυνον να καταφρονηθεί παντάπασι και να συναριθμηθεί με τας ψευδείς θρησκείας οπότε μεταχειρίζεται αυτά εκείνα μέσα- (δηλαδή όταν χρησιμοποιεί απάτες)..."
«Απ' τα πολλά ταύτα της αισχροκέρδειας θαύματα, εχρημάτισε και η κατ' έτος φανέρωση του λεγομένου αγίου φωτός, εις τον τάφον του Χριστού... Έπρεπε όμως (οι Έλληνες) να αναρωτηθούν, από πότε ήρχισαν να ονομάζουν και να πιστεύουν (σ' αυτό) το Άγιον φως; (Απαντά ο ίδιος) Από τότε που η παιδεία αφήκε ολόκληρο τον λαόν και ακρωτηριασμένη περιορίσθη στις κεφαλές ολίγων σχολαστικών. Αυτή (η θρησκειοκεντρική παιδεία) έφερε μεν το άγιον φως, αλλά και τους Μουσουλμάνους, των οποίων η λοιμική πνοή και αν έμειν' αμυδρόν τι λείψανον παιδείας, το απόσβεσεν ολότελα».
«Μην πιστεύετε όσα λέγουν περί του αγίου φωτός. Το Άγιον φως είναι πλάσμα ασεβές και αναίσχυντον… πλάσμα Λατίνων μοναχών και φραγκοπατερικών γέννημα… Μηχανουργήματα λαοπλάνων ιερέων το εξ ουρανού ψευδοκαταίβατα φώτα… όνειδος και αίσχος, στρατηγούμενον από θρασυτάτους θαυματοπλάστας… Μοναχοί, θρασύτατοι γόητες, επενόησαν το θαύμα τού αγίου φωτός, δια να ενισχύσουν τον ηλίθιον ζήλον των προσκυνητών».
Ο Κοραής αποκαλούσε τούς προσκυνητές «στρατεύματα μεθυσμένων προσκυνητών, που δεν αισχύνονται να ονομάζωνται χατζήδες… και αξιοθρήνητοι οι κατ’ έτος τρέχοντες μωροί και πλανημένοι προσκυνηταί τού θαύματος» (Αδαμάντιος Κοραής , «ΑΤΑΚΤΑ: Περί του εν Ιεροσολύμοις Αγίου Φωτός»).
«’Όπου βλέπεις θρησκείαν μολυσμένην, συμπέρανε, ότι η βαρβαρότης των πιστευόντων είναι ανάλογος του μολυσμού». «Δοκίμασε να κηρύξης εις τους προσκυνητάς, ότι ματαίως εξοδεύουν τόσα χρήματα, ματαίως κοπιάζουν ταξιδεύοντες μακράν δια θαύμα, δοκίμασε να διδάξης την τόσην απλήν αλήθειαν ταύτην, και θέλεις ιδεί στράτευμα προσκυνητών μεθυσμένων, ή (ώς δέν αισχύνονται να ονομάζωνται) Χατζήδων, στρατηγούμενον απο ολίγους θρασυτάτους γόητας, πνέοντας τον όλεθρον σου, ώς ανατροπέως των καθεστώτων».
Αυτά έγραψε ο Κοραής, παραθέτοντας και τα υλικά με τα οποία βαπτίζεται το κερί για αυτοανάφλεξη.
