Το θέμα είναι επίκαιρο, αλλά συγχρόνως οφείλω να αναφερθώ
και με περισσότερες λεπτομέρειες για τον Χαρίσιο Βαμβακά, που συνετέλεσε τα
μέγιστα στην απελευθέρωση...
... της Θράκης το 1920, ο οποίος διετέλεσε και δήμαρχος
Θεσσαλονίκης.
Η εθνεγερσία του 1821 βρίσκει τη Θράκη εκτός Ελλάδος. Κατά
τον Α' Βαλκανικό Πόλεμο η μη επαρκώς μέχρι σήμερα εξηγηθείσα ενέργεια της τότε
πολιτικής ηγεσίας να μη επιμείνει στην εκ προτέρων οριοθέτηση των
απελευθερωθεισών περιοχών, στέλνει την Ανατ. Μακεδονία και όλη τη Θράκη, πλην
ΚΠόλεως και χερσονήσου της Καλλιπόλεως, στα χέρια των Βουλγάρων.
Γιατί έγινε αυτή η παραχώρηση προς τους Βουλγάρους; Δίνει
κάποιες εξηγήσεις ο Ελευθ. Βενιζέλος, ο οποίος στις 26 Φεβρουαρίου 1919, με
υπόμνημα προς την Επιτροπή της Διασκέψεως Ειρήνης των Παρισίων, αναφέρει μεταξύ
άλλων:
«... Η Βουλγαρία ... αν και τυγχάνει έπειτα από το
αλβανικόν, το μικρότερον έθνος, θέλησε
να επιβάλει βιαίως την ηγεμονίαν της. Εκ της ιστορίας των τελευταίων ετών
καταδεικνύεται ότι και οι πλέον καλόπιστοι και επωφελείς προτάσεις δεν απέβησαν
ικανές να ικανοποιήσουν την Βουλγαρία, την αποβλέπουσα πάντοτε εις την ηγεμονία
της Βαλκανικής. Θα απετέλει, ως εκ τούτου, η επίδειξις συμπαθείας προς τους
Βουλγάρους νοσηρόν αισθηματισμόν και μεγάλην αδικίαν. Δεν έπαυσα, άλλοτε, να
φαίνωμαι κατ' εξοχήν διαλλακτικός προς αυτούς, ελπίζων ότι θα επείθοντο να
συμμετάσχουν καλοπίστως, εις Βαλκανικήν συνομοσπονδίαν, τελικώς, όμως,
αντελήφθην ότι θα ήτο παραφροσύνη το να ελπίζεται ότι θα εδέχοντο, ειλικρινώς,
πάν ό,τι δεν θα τους έδιδε την ηγεμονίαν, την οποίαν επιδιώκουν....».
Υποστηρίζει δηλαδή ο Βενιζέλος ότι οι παραχωρήσεις προς τους
Βουλγάρους έγιναν για να προσελκυσθεί η Βουλγαρία στην επιθυμία του Βενιζέλου
να ιδρυθεί Συνομοσπονδία Χριστιανικών κρατών της Βαλκανικής. Πιο σαφής θα ήταν
αν απεκάλυπτε ότι αυτό ήταν το Σχέδιο των Άγγλων, η δυνατή Βουλγαρία δηλαδή,
την οποία θεωρούσαν τότε "σταθεροποιητικό παράγοντα στα Βαλκάνια",
όπως το ίδιο θεωρούν σήμερα την Τουρκία.
Αμέσως μετά, οι τότε σύμμαχοί μας, για να μας δελεάσουν να
πολεμήσουμε στο πλευρό τους κατά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, μας άφησαν να
πιστεύσουμε ότι τα εδάφη αυτά θα μας παραχωρηθούν. Με τη λήξη, όμως, του
πολέμου λησμονήθηκαν οι υποσχέσεις, οι οποίες ενώ ήσαν προφορικές τις
αποδέχθηκε ο Βενιζέλος.
Η Ελλάδα, μετά από πολλές προσπάθειες κατορθώνει να τεθεί η
περιοχή υπό συμμαχική διοίκηση, ώσπου ν' αποφασισθεί οριστικώς το μέλλον της.
Κι εδώ εμπλέκεται ο Βαμβακάς. Καταγόμενος εκ Κοζάνης, σπούδασε Νομικά στη
Γενεύη, βουλευτής στην Οθωμανική Βουλή κατά το 1909-1912, εκπρόσωπος των
κατοίκων της περιοχής Σερβίων και Κοζάνης, χάρις στην υποστήριξη του Πατριάρχου
Ιωακείμ Γ'. Πέτυχε να εκπροσωπείται η Θράκη με ένα Βούλγαρο βουλευτή και επτά
Έλληνες.
(Το 1913-14 βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη, καταδικασμένος ερήμην
σε θάνατο από τους Οθωμανούς για την εθνική του δράση. Εξέδιδε τη γαλλόφωνη
εφημ. "Tribune").
Ο Βενιζέλος τον χρησιμοποιούσε σε διπλωματικές αποστολές και
ως Κυβερνητικός Αντιπρόσωπος εστάλη στην Κομοτηνή κοντά στο στρατηγό Σαρπύ. Ο
Βαμβακάς, χάρις στο μεγάλο κύρος του κέρδισε τη φιλία του Αρχιστρατήγου
Στρατευμάτων της Ανατολής Φρανσουά ντ' Εσπεραί.
Επιγραμματικώς, οι ενέργειές
του ήσαν:
1) Έπεισε να επιστρέψουν οι ξερριζωμένοι Θρακιώτες στις εστίες
τους. Αυτό συνέβαλε ουσιαστικά στον επανελληνισμό της Θράκης.
2) Προσεταιρίσθηκε τη μουσουλμανική μειονότητα, και με
προσφορά τροφίμων και φαρμάκων μέσω Ερυθρού Σταυρού.
3) Κυριάρχησε στο Ανώτατο Συμβούλιο Αντιπροσώπων (5
Μουσουλμάνοι - 5 Έλληνες - 2 Βούλγαροι - 1 Ισραηλίτης - 1 Αρμένιος - 1
Λεβαντίνος).
4) Άνοιξε τα ελληνικά σχολεία. Μεγάλο πλεονέκτημα για την
Ελλάδα, αφού οι Ελληνόπαιδες μαθητές ήσαν πολυπληθέστεροι.
5) Ζήτησε από την Αθήνα Γαλλομαθείς υπαλλήλους προκειμένου
να συνεργασθούν με τη γαλλική διοίκηση.
6) Παρασημοφόρησε όλους τους Γάλλους αξιωματικούς.
7) Αντιμετώπισε με επιτυχία την εχθρική προπαγάνδα.
Με πόση ευφυΐα και υπευθυνότητα, εκπηγάζουσα από τη
διπλωματική ικανότητα, αντιμετώπιζε ο Βαμβακάς τα προβλήματα, καταφαίνεται από
το οξύ σχόλιο που έκανε εις βάρος του Νίκου Καζαντζάκη, ο οποίος εκείνη την
εποχή ήταν Διευθυντής του Υπουργείου Περιθάλψεως και επισκέφθηκε τη Θράκη, όπου
εξήγγειλε μέτρα υπέρ των μουσουλμάνων της περιοχής. Με τη χρησιμοποιηθείσα όμως
τακτική του διαφωνεί ο Βαμβακάς ο οποίος γράφει προς τον Βενιζέλο:
«Υπάλληλοι τινές, οίτινες έρχονται ενταύθα δι' ειδικάς
υπηρεσίας, να μη αναμιγνύωνται εις ξένα με αυτούς ζητήματα. Διότι καθ' ον
χρόνον ενεργώ δια τους Τούρκους (επιθυμώ) αυτοί οι ίδιοι να με παρακαλέσουν,
όπως η Ελλάς (έλθη) εις επικουρίαν των Σχολείων των και των ορφανών των, διότι
τοιαύτη ενέργεια είναι σύμφωνος προς την τουρκικήν διανοητικότητα. Ενέργειαι
και προτάσεις απ' ευθείας ημών, δια φιλυπόπτους ανθρώπους, όπως είναι οι Τούρκοι,
φέρουν αντίθετα αποτελέσματα».
Η Δυτική Θράκη με τη Συνθήκη του Νεϊγύ επιδικάζεται στην
Ελλάδα κι ο ελληνικός στρατός την 14η Μαΐου 1920 προωθήθηκε σ' όλη της την
έκταση. Ο Βαμβακάς, στις 21 Μαΐου 1920 διορίζεται Γενικός Διοικητής Θράκης,
στις 5 Σεπτεμβρίου 1920 Γεν. Διοικητής Ανατ. Μακεδονίας έως το Νοέμβριο 1920
(με την εκλογική αποτυχία του Βενιζέλου). Το 1930 εκλέγεται Δήμαρχος
Θεσσαλονίκης, έως το 1933, γράφοντας στο ενεργητικό του μια επιτυχημένη θητεία.
Ο Μακεδών
