... αγώνας εναντίον του είναι μάταιος. Δεν είναι έτσι όμως. Κάθε σύστημα έχει ρωγμές. Πολλές φορές, άλλωστε, επιχειρήθηκε κατά το παρελθόν παρόμοιο εγχείρημα ελέγχου της ζωής των λαών, αλλά ποτέ δεν είχε ευτυχή κατάληξη για τους εμπνευστές του. Βέβαια, όχι χωρίς απώλειες για όσους τον υπέστησαν.
Η δύναμη κάθε εξουσίας στηρίζεται στη δική μας αδυναμία. Η οποία πάντα θα υπάρχει όταν τη θέση της αντίστασης καταλαμβάνει η υποταγή. Ο Θουκυδίδης έγραψε: «Δεν καταγγέλλω τους επίδοξους αυθέντες, αλλά τους προθυμότατους υποτακτικούς (Ου τοις άρχειν βουλομένοις μέμφομαι, αλλά τους υπακούειν ετοιμοτέροις ούσι)». Δεν είναι τυχαίο που οι λαοί προσομοιάζονται με «ποίμνιο» προβάτων. Το ζώο αυτό είναι ό,τι χειρότερο έχει να παρουσιάσει η φύση από πλευράς αντίστασης. Σκύβει το κεφάλι και περιμένει τον εκτελεστή του. Όλα τα άλλα ζώα αντιστέκονται – κατά δύναμη. Πώς μπορούμε να πάψουμε να ήμαστε πρόβατα; Αν αναλάβει ο καθένας τις ευθύνες του.
Σε νεαρή ηλικία δεν μπορούσα να καταλάβω τι εννοούσε ο Καζαντζάκης όταν έγραψε: «Ν' αγαπάς την ευθύνη. Να λες: Εγώ μονάχος μου έχω χρέος να σώσω τη γης. Αν δεν σωθεί, εγώ θα φταίω». Απορούσα και επαναλάμβανα αυτό, που ενδεχομένως λέμε όλοι μας, «εγώ θα σώσω τον κόσμο;». Ώσπου διάβασα μια φράση που συνήθιζε να λέγει ένας Ισπανός πατριώτης αγωνιστής: «Αν φοβάσαι το σκοτάδι, άναψε ένα κερί».
Τι θα συμβεί με το άναμμα του κεριού; Προφανώς, δεν θα φωτιστεί ένα δωμάτιο. Αν όμως ανάψει κι άλλος φοβισμένος ένα κερί, κι άλλος, κι άλλος, αν ανάψουν 100, τότε θα ’χουμε μια λάμπα 100 κηρίων που το άπλετό της φως θα σβήσει το σκοτάδι. Εγώ, που θα αποφασίσω να σώσω τον κόσμο, δεν είμαι ένας, όταν και άλλοι αποφασίσουν. Τότε από δύο και τρεις γινόμαστε «χίλιοι δεκατρείς».
Θα υπάρξει πάλι αντίλογος, ότι το σύστημα φρόντισε και τοποθέτησε σε καίριες θέσεις τους κατάλληλους ανθρώπους, που το υπηρετούν είτε συνειδητά είτε διότι από καιρό έχουν ενστερνισθεί ισοπεδωτικές ιδέες (και νομίζουν μάλιστα ότι πολεμούν το σύστημα, ενώ είναι οι καλύτεροι υπηρέτες του). Έτσι είναι, αλλά υπάρχει ένας παράγοντας στην πολιτική ιστορία, που παρέμεινε αμετάβλητος στο διάβα των χιλιετιών. Ο απρόοπτος παράγοντας. Πάντα εμφανίζεται και μάλιστα πολλές φορές. Για να ενεργοποιηθεί όμως, πρέπει να είσαι έτοιμος να τον αξιοποιήσεις.
Θα φανεί περίεργο, αλλά αυτός ο παράγοντας εμφανίζεται όταν η κατάσταση φθάσει στο «μη παρέκει», όπως λέμε. Δεν βλέπεις ουράνιο τόξο, αν δεν βρέξει. Ένας ιατροδικαστής μου είχε πει, ότι τα άρρωστα παιδιά από τα ναρκωτικά, όσο «βολεύονται» δεν κάνουν σοβαρές προσπάθειες για να απεμπλακούν. Όταν όμως «φτάσουν στον πάτο», τότε ακούγεται το κλικ. Πιο παραστατικά το είπε ο Ζήνων: «Αφ’ ης εγενόμην ναυαγός, εύρον τον ορθόν δρόμον». Γιατί; Διότι δεν έχεις άλλη επιλογή. Ή παλεύεις ή χάνεσαι.
Δεν σώζονται όλοι. Πιθανότητες σωτηρίας έχουν όσοι παλεύουν. Όχι όσοι μοιρολατρικά περιμένουν σαν τα πρόβατα το μαχαίρι να επιπέσει στο λαιμό τους. Αυτό το σκοτάδι, που περιβάλλει τη χώρα μας, θα διαλυθεί σίγουρα, όταν ο καθένας από μας παύσει να ψιθυρίζει και αρχίζει να κραυγάζει, και όταν η μια δυνατή φωνή προστεθεί δίπλα στις άλλες. Στη μακραίωνη ιστορία μας, υπήρξαν εποχές κάμψης, αλλά με τη συνεχή αγωνιστικότητα μπορέσαμε να αναστρέψουμε την αρνητική πορεία.
Δεν εύχομαι χρόνια πολλά. Εύχομαι χρόνια καλά.
Ο Μακεδών
Για την αντιγραφή «Σάρισσα»
