«Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι,
Ο προϋπολογισμός του 2011 είναι ο κρισιμότερος που έχουμε ποτέ συζητήσει στην αίθουσα αυτή, τουλάχιστον μετά την μεταπολίτευση. Από την εκτέλεσή του θα κριθούν μέσα στις επόμενους μήνες τρεις κρίσιμες προκλήσεις: η αποφυγή της χρεοκοπίας, η πιθανότητα επανόδου της χώρας στις διεθνείς αγορές και η επανεκκίνηση της αναπτυξιακής διαδικασίας που είναι το μεγάλο ζητούμενο για να υπάρξουν επενδύσεις και νέες δουλειές στον τόπο.
Από τα στοιχεία που περιλαμβάνει το κείμενο που κατατέθηκε στη Βουλή ο απολογισμός του 2009...
και οι εκτιμήσεις πραγματοποίησης του 2010, αντανακλούν τις τεράστιες αδυναμίες του πολιτικού μας συστήματος.
Ο προϋπολογισμός του 2010 που συζητήσαμε το τέλος του 2009 αποδείχθηκε ότι δεν είχε σχέση με την πραγματικότητα. Ήταν προϊόν της σύγκρουσης του προεκλογικού προγράμματος του ΠΑΣΟΚ, της εποχής «υπάρχουν λεφτά», με την αδήριτη πραγματικότητα. Ήταν ένας προϋπολογισμός με διάρκεια ζωής λίγων μόλις εβδομάδων και κατέληξε στα δραματικά γεγονότα του μνημονίου. Με δεδομένο ότι η σημερινή τραγική δημοσιονομική κατάσταση της χώρας αποτελεί το αποτέλεσμα μιας μακράς καταστροφικής πορείας τριάντα χρόνων , η συζήτηση για τις ευθύνες δεν μπορεί να περιοριστεί στο πλαίσιο δύο μόλις προϋπολογισμών. Ταυτόχρονα η κρισιμότητα των περιστάσεων και η ανάγκη επίτευξης μιας στοιχειώδους εθνικής συνεννόησης, για να επιτύχουμε τους στόχους του προϋπολογισμού, απαιτούν από όλους μας να συνεισφέρουμε στη συζήτηση με τρόπο θετικό και με μοναδικό κριτήριο την έκτακτη εθνική ανάγκη στην οποία βρισκόμαστε.
Με το πνεύμα αυτό θα ξεκινήσω από τις αδυναμίες στην εκτέλεση του προϋπολογισμού του 2010 και θα συνεχίσω με τους σοβαρούς κινδύνους του προϋπολογισμού του 2011.
Βασική αδυναμία του προϋπολογισμού του 2010 ήταν η προσπάθεια να μειωθεί το έλλειμμα με μια τεράστια αύξηση των φορολογικών συντελεστών. Επιλογή της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ η οποία αποφασίστηκε πριν προκύψει η συμφωνία για τη δανειακή σύμβαση με την Ευρώπη. Επιλογή της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ που δεν οδήγησε σε αντίστοιχη αύξηση εσόδων. Αντιθέτως δημιούργησε ασφυκτικές συνθήκες στον ιδιωτικό τομέα. Το αποτέλεσμα το καταγράφουν όλοι οι δείκτες: Οι επιχειρήσεις και οι μικρομεσαίοι ασφυκτιούν. Η ανεργία διογκώνεται.
Το πρόβλημα της πολιτικής της κυβέρνησης δεν ήταν μόνο, ότι ο φοροεισπρακτικός μηχανισμός, δεν λειτούργησε αποτελεσματικά και τα έσοδα που προέβλεψε δεν ήρθαν. Πιο σημαντικό ήταν ότι στην ουσία απέτυχε και ο όποιος σχεδιασμός για τις δαπάνες. Η κυβέρνηση ακολούθησε τον εύκολο δρόμο. Έκοψε τις δαπάνες οριζόντια και αδιακρίτως, αλλά σε πολλούς τομείς –κυρίως στην υγεία και τις ΔΕΚΟ, αλλά και σε ό,τι αφορά πολλές πολιτικές δαπάνες- η κακή διαχείριση και οι σπατάλες έμειναν σε μεγάλο βαθμό ανέγγιχτες.
Μικρό αλλά χαρακτηριστικό δείγμα, η ίδια η Βουλή, που ξόδεψε ακριβώς όσα και το 2009, 218 εκ. Ευρώ , υπερβαίνοντας κατά 17 εκ. ευρώ την πρόβλεψη του μνημονίου. Αυτά τα 17 εκ. είναι λίγα θα ήταν όμως 2% επιπλέον αύξηση στο ΕΚΑΣ φέτος, το οποίο μειώθηκε το 2010 κατά 145 εκ. Είναι μικρό το ύψος της δαπάνης, δείχνει όμως ανάγλυφα την άρνηση του πολιτικού μας συστήματος να αποδεχθεί την νέα πραγματικότητα.
Δεύτερο χαρακτηριστικό παράδειγμα η αναφορά στην εισηγητική έκθεση ότι για τις κυριότερες ΔΕΚΟ (Μετρό, ΕΘΕΛ, ΗΣΑΠ, ΗΛΠΑΠ, ΤΡΑΜ ΑΕ, ΕΛΓΑ, Ελληνικά Αμυντικά Συστήματα, ΟΣΕ, ΤΡΑΙΝΟΣΕ, ΕΡΤ, ΚΕΕΛΠΝΟ, ΕΟΤ, Κοινωνία της Πληροφορίας), το υπουργείο Οικονομικών «δεν κατέστη δυνατό» να έχει «αξιόπιστα οικονομικά στοιχεία», με την μη σοβαρή δικαιολογία της πρόσφατης αναταξινόμησης τους στους φορείς γενικής κυβέρνησης. Είναι αδιανόητο 14 μήνες μετά την ανάληψη της κυβέρνησης το Υπουργείο Οικονομικών να μας δηλώνει ότι δεν ξέρει τι συμβαίνει στις ΔΕΚΟ.
Τρίτο χαρακτηριστικό παράδειγμα η απελπιστική περίπτωση του ΟΣΕ. Την ώρα που η κυβέρνηση στην ουσία έχει κηρύξει στάση πληρωμών για όλους όσους συναλλάσσονται με το δημόσιο, είτε αυτοί διεκδικούν αποπληρωμή για έργα και προμήθειες, είτε επιστροφή ΦΠΑ από εξαγωγές, στεγνώνοντας την αγορά και τις επιχειρήσεις από ρευστότητα, το δημόσιο δανείζεται για να πληρώσει τα υπέρογκα ημερήσια ελλείμματα του ΟΣΕ.
Είναι φανερό ότι η κυβέρνηση είναι παγιδευμένη στις εσωτερικές της αντιφάσεις. Η πλειοψηφία των υπουργών ταλαντεύεται μεταξύ αναποτελεσματικότητας και άρνησης της πραγματικότητας.
Βασική αδυναμία του προϋπολογισμού του 2011 είναι η προβλεπόμενη πολύ μικρή βελτίωση του ελλείμματος του τακτικού προϋπολογισμού, μόλις 0,8% του ΑΕΠ. Πρόβλεψη η οποία στηρίζεται κατά κύριο λόγο σε αβέβαια και μη επαναλαμβανόμενα έσοδα, από τυχερά παιχνίδια, φορολογικά πρόστιμα, άδειες συχνοτήτων, επιτάχυνση επίλυσης φορολογικών διαφορών κλπ.
Κύριοι της κυβέρνησης προσπαθείτε να δημιουργήσετε μια εικονική πραγματικότητα. Στην οποία όμως ούτε εσείς οι ίδιοι πιστεύετε.
Απόδειξη της προχειρότητας με την οποία αντιμετωπίζετε το θέμα των δαπανών είναι το γεγονός ότι εδώ και 14 μήνες δεν έχουν δημιουργηθεί οι υποδομές μηχανοργάνωσης, ούτε έχουν επιλεγεί οι κατάλληλες διοικήσεις στα ταμεία και τα Νοσοκομεία για να μπορούμε βάσιμα να ελπίζουμε ότι θα επιτευχθεί η εξοικονόμηση στις δαπάνες υγείας κατά 2,1 δις. Εξοικονόμηση που θα μπορούσε να φτάσει ακόμα και τα 4 δις σε όλες τις δαπάνες υγείας αν υπάρξουν οι κατάλληλες προϋποθέσεις έτσι ώστε να μην ελεγχθούν μόνο οι τιμές αλλά και ο όγκος της προκλητικής ζήτησης ιατρικών πράξεων. Η υπερβολική και μη αναγκαία χρήση φαρμάκων, ιατρικών αναλωσίμων, εξετάσεων κλπ.
Υπάρχουν και άλλα αρκετά σημεία πιθανής αποτυχίας στα έσοδα και τις δαπάνες, που αθροιζόμενα μπορεί να μας φέρουν την καταστροφή. Αβεβαιότητες όπως τα 500 εκ. εξοικονόμησης από τον Καλλικράτη, οι υπεραισιόδοξες αυξήσεις εσόδων στις ΔΕΚΟ (π.χ. προβλέπεται διπλασιασμός εσόδων στον ΟΔΙΕ, στην ΕΘΕΛ και στον ΗΣΑΠ με πάνω από 300 εκ. επιπλέον έσοδα), η ανεξήγητη στην εισηγητική έκθεση αύξηση της προβλεπόμενης απόδοσης των τεκμηρίων από τα 400 στα 700 εκ. Ευρώ (μεταξύ μνημονίου και προϋπολογισμού). Επίσης ελλοχεύουν κίνδυνοι που αφορούν μεγάλο μέρος των φορολογικών εσόδων λόγω της αβεβαιότητας σε σχέση με την πραγματική έκταση την οποία θα έχει τελικά η ύφεση και η φοροδοτική ικανότητα της αγοράς, καθώς θα κλείνει λόγω έλλειψης ρευστότητας και προοπτικής μεγάλος αριθμός επιχειρήσεων.
Το σοβαρότερο πρόβλημα όμως είναι η έκταση και το είδος της προσαρμογής που επιχειρείται το 2011. Σε επίπεδο Γενικής Κυβέρνησης, που περιλαμβάνει και απεικονίζει τα πάντα, το 2011 επιχειρείται μια προσαρμογή 2,1% του ΑΕΠ, εκ των οποίων 1,6% στα έσοδα (κυρίως με έκτακτα έσοδα) και 0,5% στις δαπάνες. Σχέση προσαρμογής που λειτουργεί εις βάρος του ιδιωτικού και παραγωγικού τομέα της οικονομίας. Όπως είναι λάθος η προσπάθεια προσαρμογής να οδηγήσει σε μια γραμμική και ανεξέλεγκτη μείωση των μισθών των εργαζομένων στον ιδιωτικό τομέα. Το πρόβλημα της ανταγωνιστικότητας δεν είναι το ύψος δαπάνης της μισθωτής εργασίας στον ιδιωτικό τομέα, αλλά τα προβλήματα που δημιουργεί το κράτος και η παρεμβατικότητα του στην επιχειρηματικότητα και στην αναπτυξιακή διαδικασία.
Η δική μας θέση είναι ότι η σχέση προσαρμογής θα έπρεπε να είναι ακριβώς αντίθετη: Να δίνει πολύ μεγαλύτερο βάρος στις δαπάνες και όχι στα έσοδα. Η καθυστέρηση προσαρμογής στις ΔΕΚΟ και σε πολλά σημεία του κεντρικού κράτους, όπου βρίσκονται τα σπλάχνα της σημερινής κυβέρνησης, αλλά και γενικότερα του κομματικού συστήματος, κλείνει χιλιάδες επιχειρήσεις και καταστρέφει πολλές δεκάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας στον ιδιωτικό τομέα. Θέσεις παραγωγικές επιχειρηματιών και εργαζομένων που παράγουν και δημιουργούν πλούτο. Εκεί όμως βρίσκονται τα παιδιά ενός κατώτερου θεού, κατά το κομματικό μας σύστημα. Εκεί μπορεί οι άνθρωποι να απολύονται χωρίς διαδηλώσεις, χωρίς απεργίες, χωρίς να χάνουν τον ύπνο τους οι κομματάρχες, που δεν τους διόρισαν και οι συνδικαλιστικοί φορείς που δεν τους εκπροσωπούν. Αυτό δεν είναι πλέον ανεκτό.
Ο μεγαλύτερος εντούτοις κίνδυνος για την χώρα βρίσκεται σε αυτά που δεν περιλαμβάνει ο σημερινός προϋπολογισμός. Στην ξεχασμένη υποσημείωση του μνημονίου, σύμφωνα με την οποία το 2012, 2013 και 2014, θα πρέπει να γίνει πρόσθετη μη προσδιορισμένη σήμερα μείωση του ελλείμματος ύψους 11 δις ευρώ. Η καθυστερημένη αυτή προσαρμογή, σε συνδυασμό με την αλματώδη αύξηση του χρέους, καθώς τα ελλείμματα μειώνονται βραδύτερα και με μεγαλύτερο κόστος για τον ιδιωτικό τομέα, είναι αυτή που εμποδίζει ακόμα και την σκέψη έστω για πρόσβαση στις αγορές. Με spread στις 900 μονάδες βάσης δεν υπάρχει φως στον ορίζοντα. Για αυτό και εμείς μιλάμε για ανάγκη σαρωτικών διαρθρωτικών αλλαγών άμεσα σε όλα τα επίπεδα.
Κεντρική αλλαγή ο περιορισμός της έκτασης του δημοσίου τομέα, με ευρύτερη συμφωνία των πολιτικών δυνάμεων, κατά το 1/3 στην επόμενη δεκαετία, με μαζικές αποκρατικοποιήσεις και μεταφορά δραστηριοτήτων στον ιδιωτικό τομέα. Για αυτό και μιλάμε για κατάργηση της μονιμότητας των νεοπροσλαμβανόμενων υπαλλήλων, για εφαρμογή ενός ενιαίου φορολογικού συντελεστή της τάξεως του 20% στις επιχειρήσεις το ταχύτερο δυνατόν, για μαζική και αποφασιστική άρση των εμποδίων στην επιχειρηματικότητα. Για αυτό και ζητάμε δραστική αλλαγή συνδικαλιστικού μοντέλου με συνδικαλιστές που να εργάζονται και οικειοθελή κατάργηση των κομματικών παρατάξεων στα συνδικάτα και τα πανεπιστήμια.
Ζητούμε δραστικότερες, σαρωτικές αλλαγές και για ένα ακόμα λόγο. Γιατί το τεράστιο ύψος του χρέους και η καθυστέρηση κανονικής πρόσβασης στις αγορές, μπορούν σε περίπτωση αύξησης των διεθνών επιτοκίων, που βρίσκονται σήμερα σε ιστορικό χαμηλό, να τινάξουν οποιαδήποτε προσπάθεια ανάκαμψης στον αέρα. Και δεν αναφέρομαι εδώ μόνο στο δημόσιο, αλλά και στο ιδιωτικό χρέος.
Ταχύτερες αλλαγές θα μας επιτρέψουν επίσης να αποκτήσουμε ξανά αξιόπιστη φωνή στο εσωτερικό της Ένωσης, όπου τα πράγματα δεν πηγαίνουν καθόλου καλά. Η Ελλάδα μπορεί κινούμενη ταχύτερα κατ’ εξοχήν να συνεισφέρει στη βιωσιμότητα της ευρωζώνης και να συμμαχήσει έτσι περισσότερο αξιόπιστα με όσους ζητούν από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, μια κάπως χαλαρότερη νομισματική πολιτική, που θα μας διευκόλυνε να αποκαταστήσουμε την ανταγωνιστικότητά μας, όπως και την ανταγωνιστικότητα των άλλων χωρών του νότου. Ο διάλογος αυτός –κυρίως με τους Γερμανούς- πρέπει να ανοίξει, αν θέλουμε η ευρωζώνη να αποφύγει τα χειρότερα. Και στο πνεύμα του ευρωπαϊκού συμβιβασμού, ο νότος να προσφέρει περισσότερη δημοσιονομική πειθαρχία και βαθιές διαρθρωτικές αλλαγές και ο βοράς ένα φθηνότερο ευρώ.
Χρειαζόμαστε όμως σαρωτικές διαρθρωτικές αλλαγές και για έναν ακόμα λόγο. Γιατί δεν είναι δυνατόν να βιώνεται η κρίση αυτή χωρίς ένα ανεκτό δίκτυ προστασίας για τους πραγματικά κοινωνικά αδυνάτους. Γνωρίζοντας πολύ καλά την δημοσιονομική πραγματικότητα, αλλά και την εικόνα που έχει ο μέσος πολίτης για το πολιτικό σύστημα προτείνω μια πολύ συγκεκριμένη κοινωνική δαπάνη, με συμβολικό αλλά και ουσιαστικό χαρακτήρα. Την αύξηση του ΕΚΑΣ κατά 150 εκ. Ευρώ. Θυμίζω ότι το 2010 μειώθηκε κατά 145 εκ Ευρώ. Αυτά τα 150 εκ. Ευρώ, για τους συνταξιούχους μπορούμε να τα εξασφαλίσουμε με συγκεκριμένες περικοπές. Με περικοπές από το κονδύλι της Βουλής (10 εκ.), το κονδύλι για τα κόμματα (με μείωση από τα 75 στα 55 εκ.), αυξημένο τέλος αλληλεγγύης στις μεγάλες συντάξεις πολιτικού χαρακτήρα για τις οποίες δεν έχουν πληρωθεί αντίστοιχες εισφορές (συντάξεις βουλευτών, ευρωβουλευτών, Γενικών Γραμματέων Υπουργείων, Διοικητών Οργανισμών και Τραπεζών κ.λπ. με απόδοση 10 εκ. ευρώ), και από την μεταφορά 100 εκ. από τον πόρο που πληρώνεται για την ΕΡΤ στον τακτικό προϋπολογισμό, με αντίστοιχες περικοπές στον αριθμό των κρατικών σταθμών. Είναι συγκεκριμένη πρόταση σαφής, και θα βοηθούσε και τους ανθρώπους που έχουν πράγματι ανάγκη αλλά και την αποκατάσταση της αξιοπιστίας του πολιτικού μας συστήματος.
Πριν ολοκληρώσω θα ήθελα να κάνω μια σύντομη αναφορά στην τοποθέτηση της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Βλέπω με ικανοποίηση ότι οι αντιμνημονιακοί τόνοι έχουν πέσει και ο μηδενισμός του ελλείμματος έχει αποσυρθεί στα ενδότερα της Ρηγίλλης και απ’ ότι κατάλαβα θα ξεχαστεί εκεί σε κάποιο ντουλάπι εν όψει της μετακόμισης στη Συγγρού.
Λογικό είναι. Μεσολάβησε άλλωστε η ψυχρολουσία του αποτυχόντος αντιμνημονιακού μετώπου στις πρόσφατες εκλογές, η αμηχανία στην τελευταία σύνοδο του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος και τα στοιχεία της Eurostat που δείχνουν έλλειμμα 15,4% το 2009 και όχι 9,9% όπως ισχυριζόταν ο κ. Σαμαράς για να στηρίξει επί αυτού του 9,9% όλη την θεωρία του περί μηδενισμού.
Δυστυχώς όμως ενώ οι τόνοι έπεσαν η ουσία παραμένει. Η αξιωματική αντιπολίτευση δεν έχει αξιόπιστη οικονομική πρόταση. Και αυτό είναι και αποσταθεροποιητικό και επικίνδυνο για την συνολική πορεία της προσαρμογής. Ελπίζω η δική μας παρουσία και η πίεση την οποία ασκούμε, η οποία ήδη άρχισε να μετακινεί κάποιους ανθρώπους, θα οδηγήσει σε εγκατάλειψη του ακραίου λαϊκισμού που χαρακτήρισε τον πολιτικό λόγο της αξιωματικής αντιπολίτευσης στη διάρκεια των τελευταίων μηνών. Εμείς πάντως προτιμούμε να ανταγωνιζόμαστε με τις άλλες πολιτικές δυνάμεις σε θετικές προτάσεις και ιδέες και να μην χρειαζόμαστε να καταγγέλλουμε ανεδαφικές και επιζήμιες πρακτικές.
Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι,
Τα χρόνια που έρχονται είναι δύσκολα. Η σχέση πολιτικής και εξουσίας αλλάζει. Η εξουσία από έπαθλο και λάφυρο μετατρέπεται σε βάρος και ευθύνη για δύσκολες και επώδυνες αποφάσεις. Για να ανταποκριθούμε στη νέα πραγματικότητα πρέπει να αλλάξουμε νοοτροπία, λογική και πρακτικές. Να βρούμε δρόμους σύγκλισης και συνεννόησης. Να αναλάβουμε το κόστος να αποκαταστήσουμε τη ζημιά που έχει γίνει. Εμείς ως νέος πολιτικός χώρος για αυτό θα αγωνιστούμε. Και ελπίζω ότι θα λειτουργήσουμε ως καταλύτης για να προχωρήσουν πιο γρήγορα οι μεγάλες αλλαγές που έχει ανάγκη ο τόπος.
