Του Χαριδημου Tσουκα*
Ενας τρόπος να λες ψέματα στον εαυτό σου και στους άλλους είναι να αναδιατυπώνεις δύσκολα ερωτήματα με τρόπο αυτοεξυπηρετικό· διευκολύνεσαι, έτσι, να δίνεις απαντήσεις που σε βολεύουν. Συνήθως, μάλιστα, επιλέγεις ένα ουδέτερο λεξιλόγιο, το οποίο σου επιτρέπει να αναπεριγράφεις ευφημιστικά τις πράξεις σου και να καθιστάς ευλογοφανείς τις επιλογές σου. Αν δεν σε ενδιαφέρει η αλήθεια, μεριμνάς μονίμως για την αληθοφάνεια, τις εντυπώσεις.
Για τον κ. Βουλγαράκη, λ.χ., σύγχρονο σύμβολο της ελλαδικής πολιτικής παρακμής...
η ίδρυση κτηματομεσιτικών εταιρειών, ενόσω ήταν βουλευτής, ήταν απλώς μια ιδιωτική φορολογική διευθέτηση, τίποτα άλλο. Το ερώτημα κατά πόσο ήταν νόμιμο και ηθικό κάτι τέτοιο, μεταλλάχθηκε αυτοεξυπηρετικά στο ερώτημα ποιος είναι ο φορολογικά βέλτιστος τρόπος να μεταβιβάζει κανείς την ακίνητη περιουσία στα παιδιά του. Η αναδιατύπωση του ερωτήματος επιτρέπει την προσαρμογή του στις επιθυμίες του ερωτωμένου. Το αιχμηρό ερώτημα προκύπτει από τη λογική των επιμέρους θεσμών ή προγενέστερων επιλογών και, κατά τούτο, τίθεται με όρους ανεξάρτητους από τις επιθυμίες του απαντώντος· όταν μεταλλάσσεται, χάνει το «κεντρί» του, διατυπώνεται με όρους «φιλικούς» (συχνά εσκεμμένα ψευδοτεχνικούς) προς το εμπλεκόμενο άτομο.
Στην αυτοεξυπηρετική αναδιατύπωση του ερωτήματος αναφορικά με τη στάση του απέναντι στο πακέτο διάσωσης της χώρας προέβη και ο κ. Σαμαράς. Στην ομιλία του στον ΣΕΒ είπε: «Είπα «όχι» στα μέτρα που μας πρότειναν. […] Δεν μας ρώτησαν αν πρέπει να πάρουμε τη βοήθεια του μηχανισμού στήριξης. Εδώ που μας έφεραν δεν υπάρχει άλλη λύση […], δεν έχουμε άλλη επιλογή. Μας ρώτησαν αν εγκρίνουμε αυτά τα συγκεκριμένα μέτρα, αυτό το συγκεκριμένο μείγμα πολιτικής […] Κι αυτό ασφαλώς δεν μπορούσαμε να το εγκρίνουμε. Γιατί είναι επικίνδυνο μείγμα […]».
Ενδιαφέρων συλλογισμός. Γιατί; Διότι επιβεβαιώνει τη διαίσθηση ότι ο πολιτικαντισμός είναι ασύμβατος με τη λογική. Αποκαλύπτει, επιπλέον, ότι, ακόμα και όταν η χώρα κυριολεκτικά χρεοκοπεί, η κυρίαρχη αξία του πολιτικού συστήματος είναι ο ιδιοτελής καιροσκοπισμός. Πάνω απ’ όλα το κόμμα μου, η φιλοδοξία μου, η εξουσία.
Τι μας λέει ο κ. Σαμαράς; Πρώτον, ο μηχανισμός στήριξης είναι η μόνη μας επιλογή. Άρα, συνάγει ο λογικά σκεπτόμενος άνθρωπος, πρέπει να υιοθετηθεί (αφού δεν υπάρχει άλλη). Μπορεί να είσαι δυσαρεστημένος με το μενού που έχεις μπροστά σου, αλλά τα αισθήματά σου δεν θα προσθέσουν κι άλλα πιάτα. Δεύτερον, ο «μηχανισμός στήριξης» και τα «συγκεκριμένα μέτρα» που περιέχει δεν αποτελούν δύο διαφορετικά πράγματα (έτσι ώστε να μπορείς να επιλέξεις το ένα και να απορρίψεις το άλλο), αλλά, εν πολλοίς, ένα και το αυτό. Οι εταίροι μας συμφώνησαν να μας στηρίξουν υπό τον όρο ότι θα πάρουμε, σε γενικές γραμμές, το πακέτο μέτρων που μας πρότειναν. Αυτό το πακέτο είναι ο μηχανισμός στήριξης. Αν το δέχεσαι, οι τυχόν διαφωνίες σου είναι στα επιμέρους.
Μακάρι οι σοφιστείες του κ. Σαμαρά να σταματούσαν εδώ. Συνεχίζει: «Μας είπαν ότι δήθεν θέταμε σε κίνδυνο τον μηχανισμό στήριξης. Τέτοιος κίνδυνος δεν υπήρχε κανένας, αφού η κυβέρνηση διέθετε άνετη πλειοψηφία να περάσει τα μέτρα της. Κι αφού, όπως αποδείχθηκε, οι Ευρωπαίοι είχαν διαισθανθεί πλέον τη μεγάλη ανάγκη να αποτρέψουν χρεοκοπία της Ελλάδας […]». Εντυπωσιάζει η ωμή αποποίηση ευθυνών. Είναι σαν να βλέπεις ένα παιδί να κακοποιείται στον δρόμο κι εσύ να λες, «μα θα έρθει η αστυνομία· θα επέμβουν οι γείτονες». Το θέμα δεν είναι τι θα κάνουν οι άλλοι, αλλά τι κάνεις εσύ· δεν έχει σημασία αν η κυβέρνηση διαθέτει άνετη πλειοψηφία, αλλά εσύ τι λες. Σε στείλαμε εκεί για να παίρνεις έλλογη θέση με την ψήφο σου, να αναλαμβάνεις δημοσίως την ευθύνη των απόψεών σου, όχι να ενεργείς τακτικιστικά σαν ταβλαδόρος. Η πολιτική είναι πρωτίστως μετοχή στον «κοινό Λόγο» και μετά στρατηγικό παίγνιο.
Ο κ. Σαμαράς προεξοφλεί την αποτυχία του πακέτου διάσωσης και γι’ αυτό σκέφτεται παιγνιοθεωρητικά. Οτι αυτή η στάση του μετατρέπεται σε αυτο-εκπληρούμενη προφητεία (αφού εκλαμβάνεται από τις διεθνείς αγορές ως ασθενής πολιτική υποστήριξη του πακέτου, ενισχύοντας έτσι την εικαζόμενη πιθανότητα αποτυχίας του), ουδόλως τον ενδιαφέρει. Οι πολιτικάντηδες, άλλωστε δεν είναι statesmen, νοιάζονται μόνο για την πάρτη τους.
Η πατρίδα για τον κ. Σαμαρά είναι κενή ρητορική, αυτοεξυπηρετικά κατασκευασμένο ιδεολόγημα, positioning move στην πολιτική αγορά. Γι’ αυτό και η κύρια μέριμνά του δεν είναι να ασκεί κριτική για την επιτυχία της εφαρμογής του πακέτου διάσωσης (θα είχε άφθονες ευκαιρίες για κάτι τέτοιο), αλλά να μεριμνά ιδιοτελώς για την επόμενη μέρα: «σε τέτοιες συνθήκες η χώρα χρειάζεται μια αξιόπιστη αντιπολίτευση. Οι αντιδράσεις που προκαλεί η σημερινή αδιέξοδη πολιτική [του ΠΑΣΟΚ] επιβάλλουν μια αντιπολίτευση που δεν θα ταυτιστεί μαζί του». Προσέξτε: η χώρα χρεοκοπεί και ο αρχηγός της αντιπολίτευσης προτάσσει ως κύρια έγνοια του να μην ταυτιστεί με τον αντίπαλό του!
Εκτός από σοφιστής, είναι και φαρισαίος. «Τέτοιες ασυνήθιστες εποχές δεν αντέχουν πολιτικές αντιδράσεις ρουτίνας», είπε ο πρώην «μακεδονομάχος». Πόσο υποκριτικό! Η αντίδρασή του είναι κλασικά ελλαδική: πολωτική, καιροσκοπική, ιδιοτελής· διαφωνεί για να κεφαλαιοποιήσει την αναπόφευκτη λαϊκή δυσαρέσκεια· προτάσσει το ίδιον από το κοινό συμφέρον. Αντί να συμβάλει στη δημιουργία ενός νέου πολιτικού «παιχνιδιού», παίζει άνετα στο παλαιό. Γνήσιο τέκνο του ελλαδικού παλαιοκομματισμού, είναι το μόνο παιχνίδι που έμαθε στη ζωή του.
* Ο κ. Χαρίδημος Κ. Τσούκας (htsoukas@gmail. com) είναι καθηγητής στα Πανεπιστήμια Κύπρου και Warwick.
